De winter komt! 

Euforie onder winterliefhebbers

Het geduld van de winterliefhebbers is deze winter lang op de proef gesteld, maar de winter komt eraan. Zondagnacht daalde de temperatuur in het noordoosten van het land onder het vriespunt, rond de middag vroor het al in een groot deel van het land. De daling van de temperatuur vormt het begin van een vorstperiode en aan het eind van de week kan op veel plaatsen geschaatst worden.  Een zeer krachtig hogedrukgebied boven Rusland heeft zich uitgebreid richting Scandinavië en aan de zuidflank daarvan wordt met een oostelijke stroming steeds koudere lucht aangevoerd. In de tweede helft van de week verscherpt de vorst zich en zaterdagnacht vriest het op veel plaatsen meer dan 10 graden, strenge vorst dus!

Winter van de tekentafel naar werkelijkheid
De afgelopen dagen kondigde de vorstperiode zich al aan op de weerkaarten voor de middellange termijn, tot ongeveer een week vooruit. Op het forum Weerwoord, waar weerenthousiastelingen van uur tot uur de nieuwste weerkaarten met elkaar bespreken, is inmiddels sprake van euforie. De winter van 2011/2012 was tot nu toe bijzonder zacht en nat en het was voor winterliefhebbers zoeken naar lichtpuntjes op de weerkaarten voor de lange termijn. Een sterke westcirculatie bepaalde het weer: regen, wind en hoge temperaturen.  Na de zeer zachte start van januari met warmterecords op Nieuwjaarsdag, begon er langzaam wat te veranderen op de weerkaarten. Er volgden een paar wat koudere dagen rond half januari. Deze dagen zorgden ervoor dat het Hellmanngetal klom naar 1,3, maar daarmee was de kou meteen ten einde.

Eindelijk eensgezindheid
Terwijl het in de derde week van januari opnieuw vrij zacht en nat was, met soms veel wind begonnen de verschillende weermodellen voor de lange termijn met koudere berekeningen te komen. De operationele run, de hoofdberekening, verschilde weliswaar van dag tot dag, de extra berekeningen toonden eensgezind een trend naar kouder weer. Deze weerkaarten worden ook op het weerforum dagelijks nauwgezet gevolgd: eerst het Duitse model (GEM), daarna het Amerikaanse GFS-model, het Engelse UKMO-model en vanaf halverwege avond is ook het ECWMF-model, het grote Europese model, beschikbaar.
Het wachten is beloond: het wordt eindelijk winter! Nu kan het grote speculeren over het einde van de vorstperiode beginnen, want die wordt door sommige weermodellen voor na het weekend van 4 en 5 februari alweer aangekondigd.

Nog steeds zeer strenge vorst in Zuidoost-Europa 

Ook tijdens de afgelopen nacht zijn op de Balkan zeer lage temperaturen geregistreerd. Met name in Macedonië en in het noorden van Griekenland is het koud. Donderdag 18 januari was het in Bitola in de vroege ochtend -24,6 graden. Overdag werd het daar niet warmer dan -11,2.  Dinsdagnacht werd in het dik besneeuwde Griekse Florina -25,1º gemeten. In Macedonië werd het toen in Bitola -25,2, dinsdagnacht was het daar zelfs -27,2º. De koudegolf begon afgelopen zondag. Zelfs op de Griekse eilanden is het koud. Woensdagochtend bedroeg de minimumtemperatuur op Samos 0,2, Limnos -1,0 en in Kerkyra op Corfu) -4,4º.

Grote verschillen in Europa 

Rusland extreem warm, Griekenland en Macedonië extreem koud!

De temperatuur in ‘Europees-Aziatisch’ Rusland is tijdens de afgelopen 100 jaar 1.5 tot 2 keer zo snel gestegen in vergelijking met de rest van de wereld. Dat bericht maakten de Russische autoriteiten dinsdag 17 januari wereldkundig. “Ondanks voortschrijdende discussies onder wetenschappers over de aard en langjarige vooruitzichten inzake mondiale klimaatverandering, is ‘global warming’ als feit niet omstreden” bericht het ministerie van ‘rampen’ cq ‘noodsituaties’ in zijn vooruitblik voor 2012. Het oplopen van de temperatuur heeft uiteraard ook gevolgen voor de neerslagcijfers en dus de frequentie en intensiteit van overstromingen en langdurige droogtes. Men verwacht in deze eeuw een verdere stijging van de temperatuur en dan vooral in Siberië en de arctische gebieden van Rusland. De actuele winter, 2011-2012, verloopt in Moskou tot nu toe 5 graden te zacht. Van de 48 winterdagen (1 december tot 18 januari) was het op 47 dagen zachter dan normaal. Een fractie te koud was alleen Eerste kerstdag. Toen werd ook de tot nu toe laagste temperatuur gemeten: -7,3º. Het heeft dus nog niet één keer streng gevroren. In het zuidoosten van Europa is het juist bijzonder koud. In Griekenland en Macedonië vroor het eerder deze week plaatselijk meer dan 25 graden (bron: Jan Visser)

Koude nacht vormt slot winterse speldenprik 

Matige vorst in groot deel Nederland

De nacht van 16 op 17 januari was tot nu toe de koudste van deze winter. Plaatselijk vroor het bijna 7 graden. De laagste temperatuur werd opnieuw gemeten in Twenthe met -6,7 graden, maar ook op veel andere plaatsen vroor het matig. Ook op het KNMI in De Bilt daalde de temperatuur naar ruim 5 graden onder nul (-5,3). Alleen in het uiterste zuidwesten van het land bleef de temperatuur boven nul, in Vlissingen werd het niet kouder dan +1,7 graden, maar dat weerstation staat bijna in de zee. Aan de grond vroor het in Twenthe ruim 10 graden. Voorlopig wordt het niet meer zo koud, vanaf woensdag wordt het vooral 's nachts een stuk minder koud.

20 graden vorst in de Alpen 

In de Alpenlanden is het na de grote hoeveelheden sneeuw in de eerste tien dagen van januari opgeklaard. Boven het sneeuwdek zakt de temperatuur vooral in de dalen in de Alpen ver, plaatselijk zelfs onder -20 graden. In Oostenrijk was het maandagochtend om 8 uur in provincie Salzburg in Rauris -19,7, in Tamsweg -23,6 en in St. Michael/Lungau zelfs -24,4 graden. In Tirol meldde Seefeld -21,6 en Ehrwald -21,4. Het weerstation van het Duitse weerbedrijf Meteomedia bij de Funtensee in Berchtesgaden (bij de grens met Oostenrijk) kwam maandagochtend zelfs tot -40,4 graden. Dit weerstation is niet representatief voor de omgeving en bevindt zich op een koud punt in het dal van dit Nationale Park in het zuiden van Duitsland.

Na matige vorst vanaf woensdag tijdelijk zachter, daarna (kwakkel)win… 

Na de eerste matige vorst in deze winter, met als laagste temperaturen -6,2 graden in Twenthe en -5,8 in Eelde, start de week met een zonnige winterdag. In de middag loopt de temperatuur op tot enkele graden boven nul. In de komende nacht vriest het opnieuw licht en lokaal weer matig, morgen verandert er weinig in het weerbeeld. Vanaf woensdag is het tijdelijk zachter met veel bewolking en regen. Vrijdag zakt een depressie met koude lucht de Noordzee af en gaan er ook in ons land enkele winterse buien vallen. In het weekend is de wind dan noord of noordoost en is het kwakkelweer met lichte vorst in de nacht en temperaturen iets boven nul overdag. Of dit de opmaat is naar meer serieuze kou, daarover zijn de verschillende weermodellen (GFS, UKMO, ECWMF) het nog niet eens. Zondag werden op verschillende plaatsen in het land nog de voorbodes van het zachte voorjaarsweer gezien.

Jaaroverzicht 2011 

Alweer een warm, zonnig en vooral qua neerslag, een extreem weerjaar.

Het was net als de afgelopen jaren alweer een heel erg extreem weerjaar. Na de winterperiode in december liet de winter het in januari en februari afweten en soms leek het alwel voorjaar. In het voorjaar werd het extreem zacht, en het werd ook extreem droog en zonnig. We hadden dus eigenlijk al zomer in het voorjaar. Toen het echt zomer was leek het eerder herfst, met extreem veel regen, en soms zeer lage (middag)temperaturen. Verder was de zomer somber. Toen kwam de herfst en deze was juist weer warm en zonnig, met een droogte record in november. December sloot het jaar dus zeer warm, zeer nat en somer af.

December 2011: nat, zacht en somber 

December 2011 is een natte maand geworden. Er viel 120 tot 150 mm in de Achterhoek tegen ongeveer 80 mm normaal, en daar zaten we nu dus ruim boven. Daarmee is de maand december 20x zo nat als de maand november toen er slechts 6 tot 9 mm viel. Met gemiddeld 130 mm in de Achterhoek staat december op een nummer 5 in de top 10 natste decembermaanden. Opvallender nog was de temperatuur. De gemiddelde temperatuur kwam uit op 5,5 graden, tegen 3,3 graden normaal. De maand was dus ruim 2 graden te warm. Vorig jaar hadden we nog de op een na koudste december ooit, met toen -3,2 graden als gemiddelde temperatuur in Meddo. Dat was dus ruim 6,5 graden kouder dan de afgelopen december. Op de meeste dagen stond er een krachtige westelijke stroming waarmee zachte lucht vanaf de Atlantische Oceaan werd aangevoerd. We hadden slechts 2 vorstnachten, tegen 12 nachten normaal. Vorig jaar hadden we met 30 vorstnachten en maarliefst 18 ijsdagen een record. De maand december was ook somber met op het KNMI-station Hupsel 48 uur zon tegen 55 uur zon normaal.

Noordwesterstorm met zeer zware windstoten 

Windstoten tot 120 km/u in het kustgebied

De eerste week van het jaar verloopt ronduit onstuimig. Donderdag werden in een groot deel van het land windstoten van meer dan 90 km p/u gemeten. Op Terschelling schoot de wind zelfs uit naar 120 km/u, in Lauwersoog en het Zeeuwsvlaamse Westdorpe werd 118 km/u geregistreerd. Vlieland noteerde een 10-minutengemiddelde van windkracht 10, een zware storm. Ook dinsdag stormde het al enige tijd, met vooral in de avond zware windstoten op de passage van een buienlijn. Donderdag wakkerde de wind opnieuw aan tot stormkracht. De toename van de wind hing samen met een depressie die ten noorden van ons land langstrok.